Houtskeletbouw (HSB) is een vrij bekende bouwmethode voor een houtbouw woning. CLT (kruislings verlijmde platen) is wat minder bekend. Beide opties zijn heel geschikt voor de bouw van een houten huis. HSB en CLT hebben elk hun eigen unieke eigenschappen en voordelen.
De meest geschikte keuze hangt af van meerdere factoren, bijvoorbeeld; het ontwerp, de gewenste overspanningen, de wens voor een flexibiliteit in uitvoering of een minimalistische uitstraling. Houtskeletbouw vs CLT : Wat houden de twee bouwmethodes precies in? En wat zijn de verschillen?
Inhoud
Houtskeletbouw vs CLT : 4 voordelen van houtbouw
Wanneer je een eigen huis gaat bouwen zijn er veel keuzes die je moet maken. Vind je het belangrijk om een duurzame en ecologische woning te bouwen? Dan is de keuze voor houtbouw vrij eenvoudig gemaakt. De voordelen van bouwen met hout (zie ook Ecologische woning bouwen met hout):
- Natuurlijk materiaal
Hout is een hernieuwbare grondstof; het groeit weer aan en kan telkens opnieuw gewonnen worden. Als hergebruik of recycling niet mogelijk is, kan het afgebroken worden in de natuur.
- Lichte bouwmethode
Hout is in vergelijking met bijvoorbeeld beton een stuk lichter. Het transport naar en op de bouwplaats is efficiënter en goedkoper. Vaak volstaat een minder zware fundering.
- Milieuvriendelijk
Lage CO2-uitstoot bij de winning, productie en bouw. Omdat bomen CO2 in het hout opslaan, is de totale uitstoot zelfs negatief.
- Prefabricage
Hout is heel geschikt voor prefab bouwen. Dit betekent: snel bouwen, goede kwaliteitsborging en weersonafhankelijk.
Wat is houtskeletbouw?
Houtskeletbouw (HSB) is een eenvoudig bouwprincipe wat al eeuwen lang wordt toegepast. Een skelet (frame) zorgt samen met houten kolommen en liggers voor de draagconstructie. De open ruimtes tussen de stijlen en regels van het skelet worden meestal opgevuld met isolatiemateriaal. Een plaat aan de binnen- en/of buitenzijde van het framewerk zorgt voor de nodige stabiliteit.
Wanden, vloeren en daken zoveel mogelijk in de fabriek (af)bouwen is het meest efficiënt. Met prefabricage hoeven de elementen op de bouwplaats alleen nog gemonteerd te worden. Dit zorgt voor een korte bouwtijd en de kwaliteit is beter te waarborgen. In tegenstelling tot CLT is het bij houtskeletbouw vaak wel mogelijk om de constructie volledig op de bouwplaats te bouwen. Dit kan voordelig zijn bij zelfbouw.
Wat is CLT?
Cross Laminated Timber (CLT) bestaat uit kruislings gelamineerde houten panelen. Deze panelen worden vervaardigd door lagen hout kruislings op elkaar te lijmen, waardoor een sterk en stabiel bouwmateriaal ontstaat. Afhankelijk van de benodigde sterkte bestaat een paneel uit 3, 5 of 7 lagen. Soms wordt hier nog een extra laag (zichtlaag) aan toegevoegd.
Vanwege de opbouw wordt CLT ook wel massief houtbouw genoemd. Het principe is hetzelfde als multiplex, maar dan een stuk groter. Een standaard paneel is ca. 10 centimeter dik. De wand is qua opbouw dus te vergelijken met een traditionele wand van beton of baksteen. De isolatie voor de buitenwand wordt aan de buitenzijde van het constructieve paneel geplaatst.
De panelen worden met een digitaal ontwerp zeer nauwkeurig gezaagd door een CNC machine.
De mogelijkheden van CLT panelen zijn vergelijkbaar met gewapend beton. CLT wordt vaak gebruikt voor wanden, vloeren en daken. Het biedt uitstekende constructieve sterkte en mogelijkheden om ook verder de hoogte in te bouwen en voor grotere open ruimtes. CLT kan gecombineerd worden met andere vormen van houtmassiefbouw zoals gelamineerde kolommen en liggers (Glulam).
Houtskeletbouw vs CLT : Flexibiliteit en ontwerpvrijheid
Houtskeletbouw staat bekend om zijn flexibiliteit in ontwerp en uitvoering. Het houten skelet kan gemakkelijk worden aangepast, waardoor er meer vrijheid is om later in het ontwerp- en bouwproces wijzigingen door te voeren. Ook wanneer de functies van de verschillende ruimtes in een woning in de toekomst wijzigen, kunnen aansluitingen in de wanden voor bijvoorbeeld elektra en water vrij eenvoudig gewijzigd worden.
CLT biedt op de bouwplaats minder flexibiliteit, omdat de massieve panelen op maat worden gemaakt in de fabriek, inclusief de locaties voor leidingen en stopcontacten. Dit vraagt om een zeer goed uitgekiende voorbereiding.
Waar houtskeletbouw meer flexibiliteit heeft in de uitvoering en bij aanpassing in de toekomst, biedt CLT constructief wat meer flexibiliteit. De mogelijkheden van CLT zijn vergelijkbaar met gewapend beton. Ook de totale opbouw van de vloer is dan lager. Dit kan wel de helft schelen in vergelijking met HSB. Er zijn grotere overspanningen mogelijk dan met houtskeletbouw, wat het indelen van de plattegrond flexibeler maakt. Dit kan ook een voordeel opleveren bij het veranderen in de toekomst. Ronde vormen (vloer- of wandopeningen) zijn geen probleem omdat CLT-panelen computergestuurd (CNC) gezaagd worden. Ronde vormen zoals gebogen wanden zijn daarentegen niet te realiseren met CLT. In HSB is dit ook lastig.
Isoleren en binnenklimaat
Bij de keuze voor een isolatiemateriaal biedt houtskeletbouw meer mogelijkheden. HSB is – naast stevige platen – ook geschikt voor meer flexibele platen en dekens, strobalen en inblaasisolatie. Een CLT paneel moet van een extra regelwerk worden voorzien bij toepassing van minder stijve isolatieplaten. In het artikel over natuurlijke isolatiematerialen lees je meer over de verschillende keuzemogelijkheden.
Door houtskeletbouw te combineren met een natuurlijk isolatiemateriaal zorgt een dampopen constructie voor een aangename vochtregulering. Door de lijm zijn de CLT-panelen niet meer dampopen waardoor de vochtregulering door de wand afneemt. Door de massieve constructie is CLT daarentegen wel beter in staat dan HSB om warmte (en koude) vast te houden en later af te geven. De woning zal dan langzamer opwarmen of afkoelen (dit kan zowel een voordeel als een nadeel zijn). Beide houtbouw methodes zorgen dus voor een aangenaam binnenklimaat.
Duurzaamheid
De lijm in CLT panelen maakt deze bouwmethode iets minder duurzaam dan houtskeletbouw. De lijm is in principe niet biologisch afbreekbaar en het is vrijwel onmogelijk om de panelen de delamineren. Er zit per leverancier verschil in de samenstelling van de lijm. Als we kijken naar de circulariteit scoort HSB op dit punt duidelijk beter.
Vanwege de ‘droge montage’ (alleen schroeven, bouten en moeren) zijn zowel HSB als CLT heel geschikt voor remontabel bouwen. De bouwelementen zijn dan na demontage geschikt voor hergebruik in een ander huis of gebouw.
Het zwaardere gewicht van CLT maakt het tevens iets minder duurzaam. Er is meer hout nodig en het extra gewicht zorgt voor meer uitstoot bij het vervoeren en hijsen van de panelen.
Bij het zagen van de CLT-panelen blijven reststukken van hoge kwaliteit over, bijvoorbeeld een uitgezaagde deuropening. Door ook deze delen hoogwaardig toe te passen voor bijvoorbeeld (inbouw)meubels voorkom je verspilling van materiaal.
Zo maakt bijvoorbeeld FIX Greenbuilding circulaire meubels van deze CLT delen die overblijven na productie:
Kosten houtbouw woning
Op het gebied van kosten verschillen houtskeletbouw en CLT op een aantal punten. Over het algemeen kan houtskeletbouw een kostenefficiënte optie zijn vanwege de relatief eenvoudige constructie en de goede beschikbaarheid van benodigde materialen. Houtskeletbouw is ook zeer geschikt voor zelfbouw, wat in dat geval een flinke kostenbesparing op arbeid kan opleveren.
In tegenstelling tot HSB, zitten bij CLT de kosten meer in het materiaal en de engineering dan in de arbeid. CLT-panelen worden altijd computergestuurd (CNC) gezaagd. Dit vraagt om een hogere investering in een vroeg stadium van het bouwproces. Bij grotere series of projecten kan standaardisatie van de bouwelementen juist kostenvoordeel opleveren. CLT is dan ook minder afhankelijk van de kunde van arbeidskrachten. Een CLT paneel bestaat uit meer hout dan een HSB-element en is daardoor duurder en ook zwaarder. Dit betekent extra kosten voor het transport naar de bouwplaats en de zwaardere kranen.
Esthetiek en afwerking
Bij een hoge kwaliteit CLT platen kunnen de prefab panelen in het zicht blijven. Het hout kan ook worden afgewerkt met een oppervlaktebehandeling, zoals schilderen of beitsen. CLT-panelen hebben een minimalistisch uiterlijk, met zichtbare houtnerven en een warme uitstraling.
Een HSB-wand wordt aan de binnenzijde afgewerkt met een plaat, maar meestal vraagt deze nog om een extra interieurafwerking. Dit maakt de afbouw arbeidsintensiever. Houtskeletbouw elementen zijn iets gevoeliger voor krimp, zwelling of vervorming als gevolg van vocht. In de loop van de tijd kunnen er daardoor bijvoorbeeld scheuren in het stucwerk ontstaan. Daarnaast heeft een hsb-wand ook meer naden dan een CLT-paneel. Eén CLT-wandpaneel kan uitgevoerd worden in een lengte van ca. 20 meter. Deuropeningen in een paneel worden uitgefreesd en hebben geen latei nodig.
De kruislings gelijmde opbouw maakt het paneel zeer stabiel en het hout krimpt of zwelt nauwelijks bij temperatuur en vochtigheid. Een CLT-paneel wordt zeer nauwkeurig met behulp van de computer op maat gemaakt. Het ontwerpen van inbouwmeubels is eenvoudig. Houten trappen, banken en inbouwkasten vormen één geheel met de constructie. Het interieur van een huis gebouwd met CLT-panelen zal waarschijnlijk een strakkere en meer minimalistische uitstraling hebben dan een houtskeletbouw woning. Het is daarnaast eenvoudiger om (zware) dingen aan de wand te bevestigen bij CLT.
Aan de buitenzijde zal het verschil niet te zien zijn. Voor beide bouwmethodes zijn allerlei gevelafwerkingen mogelijk.
Houtskeletbouw vs CLT: Wat is de beste bouwmethode?
Houtskeletbouw en CLT hebben elk hun eigen voordelen. HSB scoort beter op flexibiliteit in uitvoering, kosten, dampopen constructie en de keuzeopties voor isolatie. CLT biedt meer mogelijkheden op het constructief gebied, heeft een betere warmteaccumulatie en zorgt voor een strakker, minimalistisch interieur. Qua duurzaamheid zit er weinig verschil; CLT scoort hier iets slechter vanwege de lijm.
Zowel houtskeletbouw als CLT zijn geschikte methodes voor het bouwen van een houten huis. De keuze hangt af van de specifieke behoeften, het budget en de ontwerpvoorkeuren van het project. Door de twee bouwmethodes de combineren in een project, kun je gebruik maken van de specifieke voordelen van beide methodes. Zo kun je bijvoorbeeld heel goed HSB buitenwanden combineren met een interieur van CLT. Gelamineerde liggers zorgen voor grotere overspanningen en meer ontwerpvrijheid.
Heb je hier nog vragen over of heb je hulp nodig bij het ontwerp van jouw woning? Laat het me weten door een bericht te sturen.
