Isoleren met natuurlijke isolatiematerialen zorgt voor een gezond en comfortabel huis. Met goede isolatie kun je in de winter veel energie besparen voor verwarmen. In de zomer houdt het je huis juist langer koel. Natuurlijke isolatie zorgt voor een gezonde binnenlucht en is heel geschikt voor dampopen bouwen. Er zijn diverse opties voor de bouw van jouw duurzame huis.
Inhoud
Natuurlijk isolatiemateriaal : de voor- en nadelen
+ gezond binnenklimaat
Dampopen bouwen in combinatie met ecologische isolatie verbetert de luchtkwaliteit in huis. Er komen geen schadelijke stoffen uit vrij en het kan de luchtvochtigheid in huis op een natuurlijke manier reguleren. Je huis kan ‘ademen’. Dit voorkomt problemen met vocht en schimmel.
+ goede isolatie tegen kou én hitte
Natuurlijke isolatie is warmte-accumulerend; het slaat warmte (of koelte) op en geeft dat later weer af. Dit resulteert in een stabiele en gelijkmatige temperatuur. Het houdt je huis langer koel in de zomer en in de winter heb je minder stookkosten.
+ milieuvriendelijk
Ecologische isolatiematerialen zijn gemaakt van hernieuwbare grondstoffen die geteeld kunnen worden. De bomen en planten slaan CO2 op tijdens de groei. Biobased isolatie zorgt voor een gesloten kringloop; het is geschikt voor hergebruik of recycling en biologisch afbreekbaar.
- hogere aanschafkosten
Natuurlijke isolatiematerialen zijn over het algemeen duurder dan traditionele. Dit kan komen doordat het aanbod (nog) beperkt is. Daarnaast kan het gebrek aan kennis en ervaring bij aannemers leiden tot hogere arbeidskosten.
- lagere isolatiewaarde en brandklasse
De meeste ecologische isolatie scoort minder goed op brandwering dan minerale wol (steen- of glaswol). In vergelijking met synthetische isolatie – zoals PIR en PUR – is het per cm dikte minder isolerend. Dit betekent dat de wand met een eco isolatie iets dikker uitgevoerd moet worden om dezelfde isolatiewaarde te halen.
- niet 100% ecologisch
Ecologische isolatie kan nog niet altijd zonder toeslagstoffen om voldoende brand- en schimmelwerend te zijn. Vaak bestaat 5 tot 10 % van de isolatie nog uit niet ecologische additieven. Dit verschilt per leverancier.
Houtvezel isolatie : natuurlijke isolatie gemaakt van houtsnippers
De houtsnippers die de basis vormen van de houtvezelplaten zijn restproducten van andere houtverwerkingsprocessen. Er zijn meer flexibele houtvezel isolatieplaten die eenvoudig in een houten raamwerk geplaatst kunnen worden. Voor toepassingen op een houtskeletbouw- of massieve houten wand is een stevigere plaat meer geschikt. Vaak is er dan iets extra toegevoegd om de plaat waterwerend te maken. Over het algemeen bestaat een houtvezelplaat voor meer dan 90% uit houtvezels. De houtvezelplaten zijn voorzien van tand-en-groef verbinding voor luchtdichte onderlinge aansluitingen. Daarnaast is het ook mogelijk om de houtvezels in te blazen, wanneer de opbouw van het wand- of dakelement hiervoor geschikt is.
Hoe bereken je de isolatiewaarde?
De isolatiewaarde van houtvezelplaten (lambda = ca. 0,037-0,040) is iets lager dan conventionele minerale wol (lambda = ca. 0,032-0,037). De totale isolatiewaarde van de plaat (Rd) bepaal je door de dikte te delen door de lambda-waarde (Rd = dikte (m) / lambda). Dit betekent dat er een iets dikkere isolatieplaat nodig is om dezelfde isolatiewaarde te halen.
Dit is een snelle methode om de isolatiewaarde te vergelijken. De uiteindelijke waarde wordt mede bepaald door onderbrekingen in de isolatie, zoals de houten constructie.
Cellulose : isoleren met papiervlokken van oude kranten
Cellulose isolatie wordt gemaakt van gerecycled krantenpapier. Hieraan worden brand- en schimmelwerende stoffen toegevoegd. De toevoeging van minerale zouten weert daarnaast ook ongedierte zoals muizen. Er zijn producenten die natuurlijke, niet schadelijke stoffen gebruiken of andere technieken toepassen om bijvoorbeeld het product schimmelwerend te maken.
Meestal worden de vlokken ingeblazen tijdens de productie van de elementen in de fabriek. Voor renovatieprojecten kan het ook op locatie worden ingeblazen. De isolatiewaarde is vergelijkbaar met houtvezelplaten.
Katoen isolatie van gerecyclede kleding
De productie van katoen is niet milieuvriendelijk. Om deze intensieve teelt daarentegen wel optimaal te benutten kan afgedankte kleding (van 100% katoen) die niet meer geschikt is voor hergebruik, verwerkt worden tot isolatie. Mits er geen zware chemicaliën gebruikt worden bij de productie, past katoenisolatie dus goed binnen circulair bouwen.
Naast brand- en schimmelwerende stoffen wordt er ca. 15-20 % polyester aan toegevoegd om de katoenvezels aan elkaar te binden. De isolatiewaarde is vergelijkbaar met cellulose en houtvezelplaten. Katoen isolatieplaten zijn flexibel en veerkrachtig; eenvoudig te plaatsen met weinig risico op kieren. Geschikt voor zelfbouw.
Vezelhennep isolatie
Er zijn verschillende gewassen die geschikt zijn als natuurlijke grondstof voor isolatie. Vezelhennep is daar één van. De voordelen zijn over het algemeen:
- CO2-opslag tijdens de groei en in het gebouw (net als hout)
- Overal (dus lokaal) te telen
- Bodemverbeteraar en geschikt voor wisselteelt (goed voor de biodiversiteit!)
- Snelle groei, 3-4 maanden
- Weinig tot geen bestrijdingsmiddelen nodig
- Nauwelijks water nodig
Vezelhennep is veelzijdig en bijna alle delen van de plant zijn hoogwaardig te gebruiken (de verslavende versie is overigens een ander type plant). Zo kunnen de vezels ook in textiel verwerkt worden en zaden in voeding. Zelfs de wortels en bladeren worden bijvoorbeeld gebruikt voor medicijnen.
Vanaf 2023 is het verplicht om een rustgewas op landbouwgrond (zand) te telen één keer per vier jaar. Hennep is een rustgewas; de wortels dringen dieper de grond in en halen daardoor bijvoorbeeld meer stikstof uit de bodem. Een betere bodemkwaliteit zorgt ervoor dat de grond meer (en sneller) water op kan nemen.
Een isolatieplaat van hennepvezels (hennepwol) heeft een vergelijkbare isolatiewaarde als houtvezelplaten. Hennep is van nature bestand tegen schimmels en bacteriën. Voor de brandwering worden er wel middelen toegevoegd. Dit kan ook natuurlijk, zoals met soda. Sommige platen bevatten polyester of zetmeel voor een hogere drukweerstand.
Kalkhennep
Kalkhennep bestaat grotendeels uit vezelhennep. De houtachtige delen van de stengel van de plant (hennepscheven) vormen samen met een kalkmix het isolatiemateriaal.
De toevoeging van kalk (ca. 10-20%) maakt het eindproduct minder milieuvriendelijk, aangezien deze grondstof niet hernieuwbaar is en er bij het produceren veel energie benodigd is. Wel levert dit een aantal andere voordelen op. Door de kalk kan de isolatie over het algemeen beter warmte opslaan dan andere natuurlijke isolatiematerialen. Een goede warmte-accumulatie zorgt voor een aangenaam binnenklimaat. De toevoeging van kalk geeft onafgewerkt al een goede brandwering. Met een afwerking van kalkstuc behaal je eenvoudig een brandwerendheid van 90 minuten.
De isolatiewaarde is afhankelijk van de samenstelling, maar een lambda van rond de 0,060 is haalbaar. Dit is minder isolerend dan bovengenoemde isolatieplaten, maar door daar de houten constructie bij mee te rekenen zal je voor de complete wand op een gelijkwaardige isolatiewaarde uitkomen. Bouwen met blokken van kalkhennep zorgt namelijk direct voor een massieve wand, waardoor je geen extra constructie, folies e.d. nodig hebt. Blokken van kalkhennep kun je direct tegen (vochtige) muren plaatsen zonder spouw. Bij de renovatie van oude gebouwen en boerderijen voorkom je zo vochtproblemen.
Wil je meer informatie over het gebruik van kalkhennep? Neem dan even een kijkje op de website van Kalkhennep Nederland.
Vlas isolatie
Vlas is -net als vezelhennep- een zeer veelzijdige plant, die voor verschillende doeleinden gebruikt kan worden. Vlas wordt geteeld voor de productie van linnen. De korte vezels die overblijven bij dit proces vormen de grondstof voor vlas isolatieplaten, -dekens en vlaswolvlokken. Ook aan dit materiaal zijn stoffen toegevoegd voor de binding van de vezels en voor het verbeteren van de brandklasse. Vlasdekens zijn niet erg vormvast; goede ondersteuning door middel van lattenwerk is nodig. Vlas isolatie is heel geschikt om te verwerken in prefab dak- en gevelelementen (zie bijvoorbeeld Isovlas).
Bouwen met stro en leem
Stro is een restproduct van de oogst van granen als tarwe en rogge. Het grote voordeel is dat het niet speciaal verbouwd hoeft te worden en dat het vaak lokaal beschikbaar is. Sinds de jaren ’90 wordt in Europa stro gebruikt als invulling voor een houten draagconstructie. Hoewel het toen nog vrij experimenteel was, is het inmiddels uitgebreid getest en beoordeeld.
De stro wordt in de strobalen tot een bepaalde dichtheid geperst. Doordat er geen zuurstof meer bij kan is het brandveilig en blijft het 100% natuurlijk zonder (niet-ecologische) toevoegingen. Door leem op de wanden bereikt de constructie een uitstekende brandwerendheid. Afhankelijk van de dikte van de leemstuc tot meer dan 90 minuten. Binnen ecologisch bouwen is de combinatie van stro en leemstuc al langere tijd populair. Vanwege het eenvoudige principe is het heel geschikt voor zelfbouw. (Collectieve) particuliere opdrachtgevers kunnen zo kosten besparen. Benieuwd hoe je dit doet? Kijk dan even bij deze stap-voor-stap uitleg voor het bouwen met strobalen.
Stro is tevens een goede basis voor prefab bouwen met houten elementen, bijvoorbeeld Prefab Strobouw (Zuidbroek) of Strobox (Deventer). De isolatiewaarde van stro is afhankelijk van de toepassing. Inblaas stro heeft een betere waarde (0,043) dan geperste strobalen (0,049 tot ca. 0,070).
Natuurlijke isolatie kiezen voor jouw ecologische (ver)bouwproject
Het meest geschikte materiaal voor jouw project is afhankelijk van meerdere factoren. Bij een verbouwproject heb je andere aandachtspunten dan bij nieuwbouw. De keuze voor je constructie is tevens van invloed. Elke type isolatie heeft zijn eigen specifieke eigenschappen en voor- en nadelen. Bepaalde isolatie is beter geschikt voor toepassen in vloeren en andere juist voor wanden. Grondig onderzoek en het inwinnen van professioneel advies zijn essentieel om vochtproblemen te voorkomen.
Wil je zelf aan de slag met ecologische isolatie? Meer informatie over de kosten van de verschillende opties en aandachtspunten voor de verwerking van de isolatie vind je op isoleerbewust.nl. Hier kun je ook de ‘Kopersgids Ecologisch Isoleren’ downloaden.
